“Her dersin ayrı ayrı sorumlulukları, çözülecek sorular, tekrarlar altından kalkılmaz bir duruma mı dönüşüyor?“

“Planladığınız şeyler asla belirlenen zamanda bitmiyor mu?“

“Kitaplar, testler üst üste birikti ve bitmek bilmiyor mu?“

“Kendinize zaman ayırmakta zorlanıyor musunuz?“

Bu soruların birden fazlasını evet diye yanıtladıysanız çok büyük ihtimalle vereceğim ipuçlarını okumaya ihtiyacınız vardır. Özellikle sınava hazırlık sürecinde işleri en çok zorlaştıran ve aynı zamanda işleri en çok kolaylaştırabilecek kavramlardan bir tanesiyle karşınızdayım bu yazımda: “Etkili Zaman Yönetimi”

Etkili zaman yönetimi neden bu kadar önemli?

Günün büyük bir kısmında uyuduğunuzu ve okula gittiğinizi düşünecek olursak bunlardan arta kalan zamanın nasıl geçirileceği oldukça önem arz ediyor. İşte tam bu noktada zamanı verimli kullanmak motivasyonumuzu da yükseltmesi bakımından kıymetli oluyor.

Zamanı verimli kullanmak için nelere dikkat edebiliriz?

• Amaçları belirlemek: Kısa süreli ve uzun süreli amaçları belirlemek zaman yönetiminin ilk basamaklarındandır. Örneğin okuldaki derslerinizin ödevlerine çalışmak kısa vadedeki amacınız iken, dersin sınavına çalışmak uzun vadedeki amacınız olabilir. Bu amaçları alt alta yazmak yapılacak işlerin planlanmasını kolaylaştıracaktır.
• Plan yapmak: Listemizi hazırladık, uzun ve kısa vadedeki amaçlarımızı belirledik. Şimdi sıra bu amaçları planlamaya geldi. Bu amaçları tarihsel önceliklerine göre haftalık ve aylık parçalara bölerek çalışma planları hazırlayabilirsiniz. Örneğin haftalık planlarınızda ödevlere, tekrarlara ve test çözümlerine ayıracağınız vakitleri günlere ve saatlere bölüştürerek paylaştırabilirsiniz.
• Molaları planlamak: Dinlenmek, dinlenmeyi hesaba katmak hem etkili bir çalışma programının hem de etkili zaman yönetiminin anahtarlarından birisidir. Çünkü bu şekilde zamanınızı ve çalışma programınızı belirlediğinizde ne zaman dinleneceğinizi bilecek ve bünyenize aşırı yüklenmemiş olacaksınız…

Molalarınızı ve çalışma programınızı oluştururken pomodoro tekniğinden faydalanabilirsiniz. Francesco Cirillo tarafından geliştirilen bu teknik çalışma saatlerini parçalanmış bölümlere ayırmayı ve molalarla birleştirerek oluşturmayı temel alan bir tekniktir. Örneğin 25 dakikalık çalışma periyodunun ardından 5 dakika mola vermeyi planlayabilirsiniz. Bu her bir 25 dakikalık çalışma dilimi “pomodoro” olmuş oluyor ve her bir pomodoronun kesinlikle başka bir çeldirici tarafından bölünmemesi gerekiyor.

• Çeldiricileri kontrol etmek: Zaman yönetiminin en önemli kısımlarından bir tanesi de çeldiricileri kontrol etmek. Sosyal medya, telefon görüşmeleri, mesajlaşmalar, çay kahve yiyecek molaları en büyük çeldiricilerdendir. Bunun için pek çok yöntem kullanılabilir. Telefonlarda uygulamaları kullanım zamanlarını kısıtlayan uygulamaları kullanabilir, ekrana düşen bildirimleri kısıtlayabilirsiniz. Mesajlaşma ve telefonlaşmaları mola zamanlarınızda değerlendirebilir, çay-kahve-yiyecek ihtiyaçlarınızı çalışmaya başlamadan hazırlayabilir veya giderebilirsiniz. Şayet yapabiliyorsanız, çalışma esnasında telefonunuzu çalıştığınız ortamdan uzakta bir yere koymak ve bildirimleri sizi rahatsız etmeyecek şekilde ayarlamak çalışma zamanınızı bölmeyecek ve dikkatinizi dağıtmayacaktır.
• Öncelikleri belirlemek: “Eisenhower Matrisi” öncelikleri belirlerken faydalı olacak tekniklerden bir tanesidir. Bu tekniğe göre yapılacak işleri önem ve aciliyetlerine göre kategorize ederek planlayabilirsiniz.

Acil ve önemli işlerinizi sırlamada en önce yapmak: Örneğin yarın sınavınız varsa bu sınava çalışmak hem acil hem de önemli bir iş kategorisinde yer almaktadır. Dolayısıyla yapılacak işler önceliğinde ilk sıralarda yer alması gerekmektedir.

Acil olmayan fakat önemli işlerinizi ne zaman yapacağınıza karar vermek: İleri tarihte gireceğiniz bir sınava ne zaman çalışacağınızı planlamak bu kategoride yer alabilir.

Acil fakat önemli olmayan işlerinizi yapabiliyorsanız bir başkasına devretmek: Sınava çalışmak üzere ihtiyacınız olan bir kitabı almak acil ama illa da sizin yapmanızı gerektirecek öneme sahip bir iş değil. Dolayısıyla bu işi yapmak üzere bir başkasını görevlendirebilirsiniz.

Hem acil olmayan hem de önemsiz olan işleri ise daha sonra yapmak: Yapılması gereken daha acil ve öncelikli işler varken dizi izlemek veya sosyal medyada vakit geçirmek gibi size zaman kaybettirecek işlerle oyalanmak yerine bunları erteleyebilirsiniz.

Günlük ders çalışma hedefleri psikolojimizi nasıl etkiliyor?

Pek çok genç sınav dönemlerinde yoğun şekilde çalışarak hazırlık yapmaktadır. Sınav süreci oldukça yoğun, stresli ve yıpratıcı geçer. Belirlenen günlük ders çalışma hedeflerinin omuzlarda hissettirdiği yük, sınava hazırlık dönemini daha da güçleştirmektedir. Özellikle öğrencilerin kişisel ilgileri veya genel düzeyleri dikkate alınmadan konulan günlük çözülecek en az soru veya günlük en az kaç saat ders çalışılacağı gibi hedefler daha fazla stres veya kaygı olarak geri dönerek çalışma düzenini sekteye uğratabilir. Hedefler seviyenin üstünde olunca tutturulamaz, tutturulamadıkça motivasyonda da düşüşlere neden olur. Yani özetle, “hedefin altında çalışmış olmak” düşüncesi baskı ve stres düzeyinin artmasına, kişinin kendini başarısız ve/veya yetersiz hissetmesiyle sonuçlanabiliyor.

Günlük ders çalışma hedefleri neden esnetilmeli?

Hayat düzeninde her günümüzü aynı şekilde geçirmiyoruz. Bazı günler hasta, yorgun, enerjisiz veya motivasyonsuz olabiliriz… Böyle günlerinizde günlük ders çalışma hedefiniz sekteye uğrayabilir ve daha az çalışabilirsiniz. Daha az çalıştığınız böyle günlerde dinlenmeyi hakkınız görmeyip, kendinize işkence ederek kendinizi çalışmaya zorlamanın ne size ne sınav sürecine katkısının olmadığını, bunun sadece bir stres kaynağı olarak kaygınızı arttıracağını hatırlatmak isterim. Bu nedenle “Bugün yine çalışmadım” “Bugün çok az çalıştım” deyip stresinizi körüklemek yerine “Bugün dünden daha az çalışacağım” “Bugün dinlenme hakkımı kullandım” diyerek algınızı farklılaştırabilir ve omuzlarınızdaki yükü bir miktar hafifletebilirsiniz. Üstelik durumu bu şekilde isimlendirdiğinizde ders çalışma rutininizi sürekli bir başarısızlık gibi değil, tam tersine inişleri ve çıkışları olan bir yolculuk gibi görmeye başlarsınız.

Günlük ders çalışma hedeflerini esnetmek çalışmamak olmamalı!

Hedeflerinizi çoktan belirlemiş olsanız dahi, ihtiyaçlar ve bireysel süreçlerinizi esas alarak zaman içerisinde çalışma hedeflerinizi revize edilebilir (önceden belirlenen hedeflerden daha düşük veya daha yüksek) ya da yeniden tanımlayabilirsiniz. Rutininizi çok aksatmadan (dinlenmeyi ders çalışma alışkanlığı haline getirmeden) bazı günler az bazı günler çok çalışabilirsiniz. Yalnız burada size daha az çalışın telkini vermediğimin altını çizerek vurgulamak istiyorum. Anlatmaya çalıştığım şey: İnişleri ve çıkışları olan yoğun bir sınava hazırlık sürecinde çalışma düzeninde aksaklıklar olduğunda veya daha az çalıştığınız günlerde bu durumu genellemek, kendinizi başarısız olarak etiketlemek veya pes etmek yerine; bu duruma farklı bir perspektiften bakabileceğinizdir.

Ders çalışırken mola vermeyi ihmal etmeyin!

Son olarak belirtmek isterim ki: Çalışmada hedeflerinizi belirlerken bireysel süreçlerinizi hesaba katmak işin en önemli parçalarından biridir. Bu anlamda bir plan/program oluştururken en önemli detaylardan birisi de dinlenmek adına küçük molalar yerleştirmek veya rahatlama etkinliklerini çalışma programına eklemektir. Çalışma programı bu şekilde planlanmadığında aşırı yüklenen bünye rahatlamak adına küçük kaçamaklar yapmayı isteyebilir, ki bu da oldukça olağandır. Molalar sürdürülebilir bir çalışma programının vazgeçilmez öğelerinden birisidir, bu nedenle ders çalışırken dinlenmeyi de ihmal etmeyiniz…

Ertelemek hakkındaki yazımı okumak için tıklayınız.

“Acelesi yok ya…
Dizinin şu bölümü bitsin hemen başlayacağım.
2 dk Instagram’a bakıp çıkacağım.
Sonra yaparım.
Şimdi değil…
Biraz sonra başlarım.
Yarın söz kesin yapacağım.
Önce telefona azıcık bakayım…”

Ders çalışırken veya herhangi bir işi tamamlayacak iken son dakikaya kadar erteleyip, çeşitli bahaneler üreterek en sonunda baştan savma veya gelişigüzel bir şekilde işinizi yaptığınız oluyor mu?

Bu sorunun cevabı evetse bu yazı tam da sizlere hitap ediyor.

Erteleme günümüzde pek çok genci zor durumda bırakan, rahatsızlık uyandıran ve ders çalışma konusunda zorlayan konulardan birisidir. İlk etapta anlık keyiflerin ön plana çıktığı ancak ödev teslim zamanları ya da sınav tarihleri yaklaştığında ise panik hissiyatının kişiye hakim olduğu bir durumdur.

Neden erteliyoruz?

Ertelemenin sebebi davranışımızın sonunda elde edeceğimiz olumlu veya olumsuz sonucun yakın gelecekte bizi etkilemiyor oluşudur. Örneğin matematik sınavına günler varken başarılı ya da başarısız olacağımız düşüncesi bizim için daha uzak gelecektedir ve bu nedenle rahatsız edici değildir. Ancak zaman daraldıkça sonuca dair kaygılarımız gün yüzüne çıkar ve bu sıkıntı bizi o dar zamanlarda çalışmaya yönlendirir.

Kimler daha çok erteliyor?

Öz denetim becerileri zayıf olan kişilerle daha dürtüsel olan kişiler erteleme davranışına daha yatkınlar. Dürtüselliği kendini durdurmada veya genel anlamda istekleri ertelemede zorlanma şeklinde tanımlayabiliriz. Öz denetim becerilerinin zayıf olmasını ise, önceliklerimize karar verirken davranışlarımızı düzenlemede zorlanmak şeklinde belirtebiliriz. Bir başka deyişle daha önemli veya öncelikli bir amacımız varken, bambaşka bir alana yöneliyorsak öz denetim becerilerimiz biraz daha zayıftır.

Ertemeleyi önlemek için neler yapabiliriz?

• Öncelik sıralaması yapmak: Yapılacaklara dair bir liste oluşturup bu listeyi önem ve aciliyet sırasına göre hazırlayabilirsiniz. Örneğin yarın yazılı sınavınızın olması hem önemli hem de acil bir durumken, arkadaşınızla buluşmak önemli ancak acil olmayabilir. Bunun için bir yapılacaklar listesi oluşturursanız karar verme aşamasında işlerinizi bir miktar kolaylaştırırsınız.
• Yapılacak işleri planlamak: Öncelik sıralaması yaptığınız işleri planlamak, bunları küçük ulaşılabilir hedeflere bölüp o doğrultuda hareket etmek yine ertelemeyi önleyen yöntemlerden biri olacaktır. Burada temel hedef, bireysel hedeflerinizi kendi koşullarınıza göre oluşmak ve bu hedefleri zaman içerisinde aşamalı olarak arttırmaktır. Örneğin, matematikte zorlanan biriyseniz ve ilk etapta kendinize günde 75 soru çözmeyi hedeflerseniz yüksek ihtimalle bu 75 soruyu çözmeyi ertelersiniz. Bu nedenle ulaşılabilir küçük hedefler belirlemek daha sürdürülebilir çalışma düzeni oluşturmanıza katkı sağlayacaktır.
• Sürdürülebilir çalışma rutini oluşturmak: Çalışma planınızın sürdürülebilir olması önemlidir. Molaları ve aşamalı hedefleri içinde barındıran bir çalışma programı bu anlamda oldukça faydalı olacaktır. Bu konuda eğer ki zorlanıyorsanız başkalarından yardım isteyebileceğinizi unutmayınız.
• Caydırıcıları önceden elemek veya ertelemek: Özellikle ders çalışma esnasında tuvalete gitmek, telefonda bir şeyi araştırmak, kahve hazırlamak, bir şey atıştırmak vb. davranışları planlamak ders çalışma sürecini daha sürdürülebilir kılacaktır. Mesela, çalışma öncesinde dikkatinizi bölecek mini hazırlıkları (tuvalete gitmek, içecek hazırlamak vb.) önceden yapıp, çalışma esnasında ortaya çıkacak olası caydırıcıları (konu araştırmak vb.) çalışma periyodunuzun sonrasına erteleyebilirsiniz.

Son olarak; başarı korkusu, kaygı, mükemmeliyetçilik veya motivasyon gibi baş etmekte zorlandığınız alanlar var ise bir uzman desteği almanız o noktada oldukça işlevsel olacaktır, yardım almaktan çekinmeyiniz.