{"id":70325,"date":"2021-07-14T15:47:53","date_gmt":"2021-07-14T12:47:53","guid":{"rendered":"https:\/\/universkop.com\/?p=70325"},"modified":"2021-07-16T15:53:30","modified_gmt":"2021-07-16T12:53:30","slug":"sozcukte-yapi-konu-anlatimi","status":"publish","type":"post","link":"https:\/\/universkop.com\/sozcukte-yapi-konu-anlatimi\/","title":{"rendered":"S\u00f6zc\u00fckte Yap\u0131 (Bi\u00e7im Bilgisi – Yap\u0131 Bilgisi) Konu Anlat\u0131m\u0131"},"content":{"rendered":"\n\n\n
Bi\u00e7im bilgisi, di\u011fer isimleriyle yap\u0131 bilgisi veya s\u00f6zc\u00fckte yap\u0131, T\u00fcrk\u00e7enin en temel konular\u0131ndan birisidir. Her sene -ba\u015fta YKS olmak \u00fczere- \u00d6SYM\u2019nin d\u00fczenledi\u011fi s\u0131navlarda soru olarak gelen bir konudur. Peki, \u00f6nemli noktalar\u0131 nelerdir? Ne anlama gelir? Nelere dikkat edilmeli? Bu yaz\u0131m\u0131zda bu konuyla ilgili \u00f6nemli sorular\u0131 cevapland\u0131raca\u011f\u0131z.<\/p>\n
S\u00f6zc\u00fck k\u00f6k\u00fc, bir kelimenin anlaml\u0131 en k\u00fc\u00e7\u00fck par\u00e7as\u0131d\u0131r. Bu sebeple, kelimenin k\u00f6k\u00fc e\u011fer \u00f6rnek kelime ek alm\u0131\u015f ise eklerin s\u00f6zc\u00fckten \u00e7\u0131kar\u0131lmas\u0131ndan sonraya ortaya kalan k\u0131s\u0131md\u0131r. Kelime k\u00f6k\u00fcn\u00fcn kelimenin son haliyle bir anlam ili\u015fkisi i\u00e7inde bulunmas\u0131 gerekir. \u00d6rne\u011fin \u201ckelebek\u201d kelimesinin k\u00f6k\u00fc \u201ckel\u201d de\u011fildir \u00e7\u00fcnk\u00fc ikisi aras\u0131nda herhangi bir anlam ili\u015fkisi bulunmamaktad\u0131r.<\/p>\n
S\u00f6zc\u00fck k\u00f6kleri \u201cisim k\u00f6k\u201d ve \u201cfiil k\u00f6k\u201d olmak \u00fczere ikiye ayr\u0131l\u0131r. Bu iki k\u00f6k aras\u0131ndaki temel farkl\u0131l\u0131k mastar eki (-mak\/-mek) al\u0131p alamama durumudur. \u0130sim k\u00f6kler mastar eki alamazken fiil k\u00f6klerin sonuna mastar eki getirilebilir.<\/p>\n
Bir kelime k\u00f6k\u00fc hem isim k\u00f6k hem fiil k\u00f6k olarak veya anlamlar\u0131 farkl\u0131 iki isim k\u00f6k olarak kullan\u0131labilir. E\u011fer hem isim k\u00f6k hem fiil k\u00f6k olarak kullan\u0131lan k\u00f6k\u00fcn iki kullan\u0131m\u0131 aras\u0131nda anlam ba\u011f\u0131 bulunuyorsa bu k\u00f6ke \u201cortak k\u00f6k\u201d denir. E\u011fer k\u00f6k\u00fcn farkl\u0131 kullan\u0131mlar\u0131 aras\u0131nda anlam ba\u011f\u0131 bulunmuyorsa bu k\u00f6k \u201cseste\u015f k\u00f6k\u201d olur. \u201cBoya, g\u00f6\u00e7, sava\u015f, bar\u0131\u015f\u201d gibi kelimeler ortak k\u00f6ke \u00f6rnek olu\u015ftururken \u201cy\u00fcz, ben, k\u0131r\u201d gibi kelimeler seste\u015f k\u00f6ke \u00f6rnek olu\u015fturur.<\/p>\n
\u00c7ekim ekleri, geldikleri kelime k\u00f6k\u00fcn\u00fcn anlam yap\u0131s\u0131n\u0131 de\u011fi\u015ftirmeyen eklerdir. \u00d6rne\u011fin \u201ckelebekler\u201d kelimesinin k\u00f6k\u00fc \u201ckelebek\u201d, ald\u0131\u011f\u0131 ek \u00e7o\u011ful ekidir. \u00c7o\u011ful eki kelebek kelimesinin anlam\u0131n\u0131 de\u011fi\u015ftirmedi\u011fi i\u00e7in \u00e7ekim ekine \u00f6rnek olu\u015fturur. Yap\u0131m ekleri ise geldikleri kelime k\u00f6k\u00fcnden farkl\u0131 bir anlam olu\u015ftururlar. \u00d6rne\u011fin \u201cbilim\u201d kelimesinin k\u00f6k\u00fc \u201cbil-\u201d, ald\u0131\u011f\u0131 ek \u201c-im\u201d ekidir. Bil- ve bilim farkl\u0131 anlamlara geldi\u011fi i\u00e7in \u201c-im\u201d eki yap\u0131m ekine \u00f6rnek olu\u015fturur.<\/p>\n
T\u00fcrk\u00e7edeki s\u00f6zc\u00fcklerin b\u00fcy\u00fck bir k\u0131sm\u0131nda kelime k\u00f6k\u00fcne \u00f6nce \u201cyap\u0131m eki\u201d sonras\u0131nda \u201c\u00e7ekim eki\u201d gelir. Bu kural\u0131n istisnas\u0131 olan \u00fc\u00e7 ek bulunur:<\/p>\n
Verilmi\u015f olan bu ekler yap\u0131m eki olmalar\u0131na kar\u015f\u0131n \u00e7ekim eki alm\u0131\u015f bir s\u00f6zc\u00fc\u011fe gelerek bahsedilen kurala istisna olu\u015fturabilirler.<\/p>\n
T\u00fcrk\u00e7ede toplam 10 \u00e7ekim eki bulunur. Bu ekler \u201cisim \u00e7ekim eki\u201d ve \u201cfiil \u00e7ekim eki\u201d olarak ikiye ayr\u0131l\u0131r. T\u00fcrk\u00e7edeki 10 \u00e7ekim ekinin yedisi isim \u00e7ekim eki iken, geri kalan \u00fc\u00e7\u00fc fiil \u00e7ekim ekidir. Bu ekler a\u015fa\u011f\u0131daki tabloda bir arada verilmi\u015ftir.<\/p>\n
\u0130sim \u00c7ekim Ekleri<\/th>\n | \u00d6rnek<\/th>\n<\/tr>\n<\/thead>\n | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
\u00c7o\u011ful eki<\/td>\n | Masa-lar<\/td>\n<\/tr>\n | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
\u0130yelik (tamlanan) eki<\/td>\n | Ev-imiz<\/td>\n<\/tr>\n | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
\u0130lgi (tamlayan) eki<\/td>\n | Ben-im<\/td>\n<\/tr>\n | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Hal (durum) ekleri<\/td>\n | Kasaba-da<\/td>\n<\/tr>\n | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Ek fiil (ek eylem)<\/td>\n | Ahmet-idi<\/td>\n<\/tr>\n | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
E\u015fitlik eki<\/td>\n | Ben-ce<\/td>\n<\/tr>\n | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Ara\u00e7 (vas\u0131ta) eki<\/td>\n | Annem-le<\/td>\n<\/tr>\n<\/tbody>\n<\/table>\n
|